កម្ពុជាក្រោមជាផែនដីមួយភាគស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។ កាលដើមឡើយផែនដីនេះ មានឈ្មោះហៅថា កម្ពុជាទឹកលិច នៅជាប្រជុំកោះនៅឡើយ ព្រោះកាលសម័យនោះ មានតែកម្ពុជាកណ្ដាលទេ ដែលជាដែនដីគោក ។ នៅទីនោះ ពុំសូវមានពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅទេ ព្រោះខ្មែរពុំសូវចូលចិត្តរស់នៅតាមមាត់ទឹកដែលមានរបរនេសាទត្រី។
អ៊ីចឹងហើយ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក៏ពុំបានយកព្រះទ័យទុកដាក់ត្រួតពិនិត្យផែនដីនោះឱ្យបានហ្មត់ចត់ប៉ុន្មានដែរ ។ លុះប្រហែលមួយរយឆ្នាំក្រោយមក កម្ពុជាទឹកលិចក្លាយជាដែនដីគោក ដោយសារដីល្បាប់ទន្លេមេគង្គហូរចាក់ ។ ពេលនោះ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរបាននាំគ្នាទៅរស់នៅយ៉ាងកុះករ ថែមទាំងមានកំពង់ផែមួយយ៉ាងធំគឺកំពង់ផែព្រៃនគរ។ កាលនោះ ពុំទាន់មានជនជាតិវៀតណាមចូលមករស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនៅឡើយ ។
លុះដល់រាជ្ជកាលស្តេចជ័យជេដ្ឋាទី២ពីឆ្នាំ១៦១៨ – ១៦២៨ក្រោយស្តេចអង្គនេះ យកបុត្រីស្តេចអាណ្ណាម ឈ្មោះ ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ជាកូនទី៨ ធ្វើជាមហេសីមកក្នុងន័យដើម្បីរឹតចំណងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយអណ្ណាមដើម្បីទប់ទល់ជាមួយសៀមដែលចេះតែឈ្លានពានកម្ពុជា ។ ប៉ុន្តែចំណងមិត្តភាពនេះស៊ីជម្រៅហួស ហេតុនេះបានធ្វើឲ្យជនជាតិមួយនេះ ក៏ចាប់ផ្ដើមទន្ទ្រានចូលមករស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោមបន្តបន្ទាប់គ្នារហូតមក។
មហេសី ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ នេះហើយ ដែលបានខ្ចីដីខ្មែរពីព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ឱ្យជនជាតិវៀតណាមមករស់នៅ ក្នុងកិច្ចសន្យាត្រឹមតែ៥ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែអាណ្ណាមមិនបានសងឱ្យខ្មែរវិញទេ ។ ឆ្នាំ ១៦២៣ ស្តេចអណ្ណាមបានបញ្ជូនបេសកជនមួយក្រុមមកសុំស្តេចខ្មែរអនុញ្ញាត្តឈប់យកពន្ធអាករនានាក្នុងភូមិភាគក្រុងព្រៃនគរ ។ ដោយយល់ពីមនោសញ្ចេតនាមិត្តភាពនេះ ស្តេចជ័យជេដ្ឋាទី២ ក៏អនុញ្ញាតតាមការស្នើសុំរបស់ស្តេចអាណ្ណាម ។
ជំនាន់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងសភាពវឹកវរ និងក្នុងឥទ្ធិពលជាតិវៀតណាមកាន់តែធ្ងន់បន្តិចម្ដងៗ។វៀតណាមបានចូលមករាតត្បាតទឹកដីកម្ពុជាក្រោមចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប៉ុន្តែ ពុំទាន់បានកាន់កាប់ទឹកដីរបស់ខ្មែរផ្ទាល់នៅឡើយ ព្រោះប្រជារាស្ត្រដែលជាម្ចាស់ទឹកដី បានធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងតបតទល់នឹងវៀតណាមជានិច្ច ។
ប៉ុន្តែបើយោងតាមឯកសារមួយរបស់ខ្មែរក្រហមឈ្មោះសៀវភៅខ្មៅនិយាយថាមុនអាណានិគមបារាំងត្រួតត្រាខ្មែរក្រោមទឹកដីខ្មែរក្រោមពុំទាន់ធ្លាក់ចូលកណ្ដាប់ដៃអណ្ណាមទាំងស្រុងទេ ពោលគឺនៅប្រទាញប្រទង់ខ្មែរតស៊ូប្រឆាំងកាន់កាប់ខេត្តក្រុងនិងកោះជាច្រើន ។ ឯកសារនោះលើកថានៅឆ្នាំ ១៦៤៣កម្ពុជាបានទាមទារឲ្យដាក់ឈ្មោះព្រៃនគរវិញតែវៀតណាមបានបដិសេធ។ ឆ្នាំ១៦៤៥ កម្ពុជាបានទាមទារជាថ្មីម្តងទៀតឲ្យវៀតណាមប្រគល់ទឹកដីព្រៃនគរមកឲ្យខ្មែរវិញ ។
វៀតណាមបានសន្យាថានឹងប្រគល់ទឹកដីនេះឲ្យកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែគ្រាន់តែជាការសន្យាបោកប្រាស់តែប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះធាតុពិតវៀតណាមបានបន្តបញ្ជូនប្រជាជនរបស់ខ្លួនរាប់ពាន់នាក់មកតាំងលំនៅស្ថាននៅទឹកដីព្រៃនគរជាហូរហែ។ វៀតណាមបានបន្តការវាតទីនិងពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួនដោយប្រើប្រាស់ទឹកដីព្រៃនគរជាឈ្នាន់របស់ខ្លួន។
កាលបរិច្ឆេទដែលបានលើកយកមកនិយាយខាងក្រោមនេះ ដែលបានមកពីមគ្គុទ្ទេសក៏ពីមុន បង្ហាញពីការជ្រៀតចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ប៉ុន្តែវៀតណាមពុំមានបំណងថាខ្លួននឹងយកជាកម្មសិទ្ធិនៃទឹកដីទាំងអស់នេះទៅតាមកាលបរិច្ឆេទនេះទេព្រោះប្រជាជាតិនិងប្រជាជនទាំងមូលបានវាយប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការលុកលុយនឹងការឈ្លានពានរបស់ប្រទេសវៀតណាម។
ក្នុងឆ្នាំ១៦៩៩ វៀតណាមបានកាន់កាប់ខេត្តបារិយ៉ា វៀតណាមហៅថា «ភឿកឡេ» កំពង់ស្រកាត្រីវៀតណាមហៅ«បៀនហោ» និងព្រៃនគរ វៀតណាមហៅ «សៃហ្កន» ។ ក្នុងឆ្នាំ១៧១៥ ដោយពុំមានការដឹងឮពីអាជ្ញាធរខ្មែរ វៀតណាមបានតាំងទីលំនៅរបស់ខ្លួនគ្រប់គ្រងលើខេត្តមួយចំនួននៅពាមបន្ទាយមាស វៀតណាមហៅ«ហាទៀង» និងក្រមួនស (រាជយ៉ា) ក្នុងឆ្នាំ១៧៣២ វៀតណាមបានកាន់កាប់ខេត្តពាមមេស ហៅ «មីថូ» និង ឡុងហោហៅ «វិញឡុង»។ ក្នុងឆ្នាំ១៧៥៧ វៀតណាមព្យាយាមចូលព្រំដែននៅមាត់ជ្រូក (ចូវដុក)។
ឆ្នាំ១៧៥៨ វៀតណាមបានយកខេត្តព្រះត្រពាំង (ត្រាវិញ) និង ខេត្ត ឃ្លាំងហៅ «សុកត្រាង» ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ ប្រជាជនកម្ពុជាបានតស៊ូដោយឥតឈប់ឈរប្រឆាំងនឹងការជ្រៀតជ្រែករបស់វៀតណាម ដើម្បីស្រោចស្រង់ទឹកដីដែលជារបស់ប្រជាជនកម្ពុជាមកវិញ។ ឯកសារនេះសូមដកស្រង់នូវព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ដូចខាងក្រោម៖
នៅក្នុងឆ្នាំ១៧៣១ ប្រជាជនកម្ពុជានៃខេត្តបាភ្នំ (កម្ពុជាភាគខាងកើត) បានក្រោកឡើងវាយបណ្តេញប្រជាជនវៀតណាម។
ក្នុងឆ្នាំ១៧៣៨ កងទ័ពកម្ពុជាបានបណ្តេញប្រជាជនវៀតណាមទាំងអស់ចេញពីខេត្តពាមបន្ទាយមាស (ហាទៀង)។
ក្នុងឆ្នាំ១៧៤៣ ប្រជាជននៃខេត្តឃ្លាំង(សុកត្រាង) បានក្រោកធ្វើបដិវត្តន៍ ហើយបានបណ្តេញវៀតណាមចេញពីខេត្តនេះ។
ក្នុងឆ្នាំ ១៧៤៨ ប្រជាជននៃខេត្តឃ្លាំងបានទប់ស្កាត់ប្រជាជនវៀតណាមកុំឱ្យវិលត្រឡប់មកវិញ ទ័ពកម្ពុជាបានវាយកម្ទេចទ័ពវៀតណាមនៅតំបន់សាបអង្កាមខេត្តពោធិសាត់។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៧៧៦ ប្រជាជនក្នុងខេត្តពាមមេស (មីថូ) និង ឡុងហោ (វិញឡុង) បានក្រោកបះបោរឡើងប្រឆាំងនឹង វៀតណាម ហើយទ័ពកម្ពុជាបានវាយរំដោះបានខេត្តទាំងពីរនេះ។ នៅក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៨៣៥ និងឆ្នាំ១៨៣៧ ប្រជាជនក្នុងខេត្តព្រះត្រពាំង (ត្រាវិញ) បានងើបឡើងប្រឆាំងនឹងប្រជាជនវៀតណាម។ ក្នុងឆ្នាំ១៨៤៥ ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូលបានងើបឡើងវាយកម្ទេចប្រជាជនវៀតណាម។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៥៨ ប្រជាជនកម្ពុជានៃខេត្តមាត់ជ្រូកហៅ «ចូវដុក» បានរំដោះទឹកដីរបស់ខ្លួន ហើយបានភ្ជាប់ទឹកដីខេត្តមាត់ជ្រូកទៅនឹងទឹកដីកម្ពុជាឡើងវិញ។ កងទ័ពកម្ពុជាបានវាយបណ្តេញប្រជាជនវៀតណាមចេញពីខេត្តឃ្លាំង ហៅ«សុកត្រាង» ព្រះត្រពាំងហៅ«ត្រាវិញ» និងក្រមួនស ហៅ«រាជយ៉ា»។
នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាណានិគមនិយមបារាំងចន្លោះឆ្នាំ១៨៦៣-១៩៥៤ ប្រជាជនវៀតណាមបានយកទឹកដីរបស់កម្ពុជាត្រង់តំបន់ដទៃទៀតមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ ។ វៀតណាមសមគំនិតចូលដៃជាមួយពួកអាណានិគមបារាំង បានកាន់កាប់តំបន់ព្រៃនគរ (សៃហ្កន) ក្នុងឆ្នាំ១៨៥៩ ។ ក្នុងអំឡុងរបបអាណានិគមកម្ពុជាបានបាត់បង់ទឹកដីរបស់ខ្លួនដូចខាងក្រោមនេះ៖
ចន្លោះឆ្នាំ១៨៧០ ដល់ ឆ្នាំ១៨៧៣: ខេត្តរោងដំរី (តាយនិញ) ជាតំបន់ដែលមានទីតាំងនៅតាមបណ្តាទន្លេវៃកូទាំងពីរ ទឹកដីនៃខេត្តពាមបន្ទាយមាស (ហាទៀង) មាត់ជ្រូក (ចូវដុក) និង ប្រាសាទដាប់ (ដុងថាប់) ។ ចន្លោះឆ្នាំ១៨៩០ ដល់ ឆ្នាំ១៩១៤: ខេត្តជើងព្រះហៅ «សុងប៊ែ»។ ឆ្នាំ១៩២៩ ពួកអាណានិគមនិយមបារាំងយកតំបន់ដាឡាក់ (វៀតណាមហៅ «ដាឡាក់»ដែរ) ដាក់ក្រោមអាណានិគមរបស់ខ្លួន ហើយបានប្រគល់ទឹកដីនេះទៅឲ្យប្រជាជនវៀតណាម។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩ ពួកអាណានិគមនិយមបារាំងភ្ជាប់កោះតាង (ភូកួក) កោះឬស្សី (ហុងដុក) និងកោះតូចៗ មួយចំនួនទៀតទៅនឹទឹកដីកូសាំងស៊ីន នៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ខ្លួន ហើយជាបន្តបន្ទាប់ធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់វៀតណាម។ រហូតមកទល់នឹងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ វៀតណាមបានច្បាមយកទីដី៥០០០គីឡូម៉ែត្រក្រឡានៃទឹកដី កម្ពុជាក្រោមជាងមួយលាននាក់ ប្រជាជនកម្ពុជាក្រោមបច្ចុប្បន្ននេះត្រូវបានហៅថា «ខ្មែរក្រោម» គឺមានចំនួនជិត៤លាននាក់។
នៅឆ្នាំ១៨៥៨ បារាំងបានបញ្ជូនកងទ័ពទៅវាយលុកទៅលើនគរអាណ្ណាម រហូតដណ្តើមយកទឹកដីកម្ពុជាក្រោមមកកាន់កាប់ នៅឆ្នាំ១៨៦២ មុននឹងដាក់អាណាព្យាបាលលើកម្ពុជា (១៨៦៣) វៀតណាម (១៨៨៤) និងឡាវ (១៨៩៣) បង្កើតទៅជាសហភាពឥណ្ឌូចិន។ គួរបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងសហភាពឥណ្ឌូចិននេះ ដែនដីកូសាំងស៊ីនមានលក្ខណៈពិសេសពីប្រទេសកម្ពុជា វៀតណាម និងឡាវ។
កម្ពុជា វៀតណាម និងឡាវ គឺជាប្រទេសស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង ចំណែកកូសាំងស៊ីនវិញ បារាំងមិនបានដាក់បញ្ចូលមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជាវិញនោះទេ តែបារាំងបានយកដែនដីកូសាំងស៊ីននេះទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន ដោយមានលក្ខន្តិកៈជាដែនដីបារាំងនៅនាយសមុទ្រ (Territoire d’Ouetre-Mer)។រហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បារាំងក៏បន្តមានដែនដីនៅនាយសមុទ្រយ៉ាងច្រើនដែរ ដូចជា Nouvelle-Calédonie និង Polynésie française ជាដើម ដែលស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ក្បែរប្រទេសអូស្ត្រាលី និងនូវែលសេឡង់។ ដូច្នេះ សរុបសេចក្តីមកវិញ បើយោងទៅលើឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ កម្ពុជាក្រោម គឺជាអតីតទឹកដីរបស់នគរខ្មែរ មិនមែនជារបស់វៀតណាមតាំងពីដើមមកនោះទេ។
ក៏ប៉ុន្តែ កម្ពុជាក្រោមនេះ បានបាត់បង់ស្ទើរទាំងស្រុងដោយការដណ្ដើមយកដោយខុសច្បាប់ពីវៀតណាមផង និង ពីអាណានិគមបារាំងផងហើយការបាត់បង់ធំទាំងស្រុង ដោយសារបារាំងកាត់ឲ្យវៀតណាម នៅឆ្នាំ១៩៤៩នេះ។ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនេះ កម្ពុជាបានបាត់បង់ទៅវៀតណាម ភាគច្រើនតាំងពីមុនពេលបារាំងចូលមកដាក់អាណានិគមនៅឥណ្ឌូចិន គ្រាន់តែថា កម្ពុជាក៏មិនបានបោះបង់ការទាមទារយកទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនេះពីវៀតណាមមកវិញនោះរហូតមកដែរ។ រហូតទាល់តែបារាំង ដែលសម្រេចភ្ជាប់ទឹកដីកូសាំងស៊ីនទៅប្រទេសវៀតណាម នៅឆ្នាំ១៩៤៩ ទើបធ្វើឲ្យកម្ពុជាលំបាកក្នុងការធ្វើការតវ៉ា ៕
ប្រភពព័ត៌មាន ពីខ្មែរអប្សរា
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét